مقایسه قواعد ساخت داروهای ترکیبی در داروسازی سنتی ایرانی و چینی

سابقه و هدف: از آنجا که استراتژی طب سنتی تعریف شده‌ی سازمان بهداشت جهانی در سالهای 2023-2014 بر تحقیقات گسترده تأکید دارد، یک حیطه‌ی اساسی بحث ساخت داروهای ترکیبی است که در قرابادین کبیر نیز بعنوان  بهترین علوم بیان شده است. به کمک شناخت قواعد سنتی ترکیب داروها، می‌توان به ارایه‌ی سیستمی نوین در بحث داروهای ترکیبی رسید که در آن عوارض جانبی به حداقل ممکن رسد و اثربخشی افزایش یابد. لذا این مقاله ارائه گردید. مواد و روش‌ها: این تحقیق، مطالعه‌ای مروری است که در آن اصول ترکیب مفردات در ساخت داروهای ترکیبی سنتی ایرانی و چینی به صورت جداگانه، بیان شده و وجه تشابه یا تفاوت آنها تحلیل شده است. برای بخش سنتی ایرانی از کتاب قرابادین کبیر عقیلی و بخش سنتی چینی، از کتاب(Chinese herbal formulas treatment principles and composition strategies) و (Systems biology for herbal medicine) استفاده شد و مقالات مرتبط در پایگاه‌های اطلاعاتی Google Scholar, Sciencedirect, Scopus, Pubmed, nature, embase  با کلیدواژه‌های(complex herbal products in traditional medicine), (combination of herbs, composition strategy of herbal formula) در زمان اردیبهشت ماه 94 جستجو شد. یافته ها: طب سنتی ایرانی و چینی با وجود تفاوت‌ها در مبانی پایه‌ای فکری، از نظر اصول فن ساخت داروهای ترکیبی مشابهت‌ زیادی دارند و هر دو در بیان علل ترکیب اجزا به موارد مشابهی اشاره نموده اند از جمله اثر تأکید متقابل، متقابل افزاینده، متقابل خنثی کننده، سرکوب‌گر، آنتاگونیسم و اثر ناسازگار. مدل ساختاری فرمول‌های ترکیبی در طب سنتی ایرانی و چینی از نظر اصول مشابهند و شامل اجزای ماده مؤثره، معین، رساننده و مصلح عوارض جانبی می‌باشند. نتیجه گیری: دارودرمانی سنتی می‌تواند به دارودرمانی رایج کمک کند. با شناخت خواص سنتی اجزا و خاصیت کلی فرمولاسیون، با تحلیل جایگاه اجزای فرمول داروی ترکیبی بر اساس مدل ساختاری، می‌توان دامنه‌ای وسیع از تحقیقات بر اساس فارماکولوژی معکوس ایجاد نمود و به کمک آن به تفسیر بهتری از فلسفه ی ترکیب اجزا در فرآورده‌های سنتی پرداخت.